Maize Armyworm: मक्का (Maize) भारतातील एक महत्त्वाचे आणि लोकप्रिय पीक आहे. याचे उत्पादन मुख्यतः खाद्य, पशुखाद्य आणि औद्योगिक वापरासाठी केले जाते. मक्का पिकाची उत्पादन क्षमता वाढवण्यासाठी चांगल्या व्यवस्थापनाचे महत्त्व असले तरी, मका पिकासाठी विविध कीड आणि रोग एक मोठे धोका निर्माण करतात.
त्यातच मक्का आर्मी वर्म (Maize Armyworm) हा एक गंभीर आणि धोकादायक कीड आहे. मक्का आर्मी वर्म मका पिकासाठी विशेषतः धोकादायक असतो कारण त्याच्या आधिकरणामुळे मका उत्पादनावर मोठा परिणाम होऊ शकतो.
मक्का आर्मी वर्म म्हणजे काय?Maize Armyworm
मक्का आर्मी वर्म (Spodoptera frugiperda) हा एक तुटक किडा आहे जो मका पिकाच्या पानांच्या वर आणि कणा आदींवर आक्रमण करतो. या कीडांचा प्रादुर्भाव मक्का पिकांच्या उत्पादनावर अत्यधिक प्रतिकूल प्रभाव टाकतो.
या किड्याच्या लार्वा म्हणजेच अळी मका पिकाचे पाणी आणि पोषण संपुर्णपणे शोषित करतात. मका आर्मी वर्मचे शास्त्रीय नाव ‘स्पोडोप्टेरा फ्रुगिपेरडा’ (Spodoptera frugiperda) आहे, आणि तो एक पंख असलेला कीटक आहे.
मक्का आर्मी वर्म मुख्यतः दोन प्रकारच्या टप्प्यांत असतो – अळी (larva) आणि प्रौढ (adult) कीटक. याच्या अळींनी मका पिकाच्या पानांची, बोंडांची आणि कणा या सर्व भागांची मोठ्या प्रमाणावर हानी केली जात आहे.
ह्या कीटकांचा आक्रमण वेगाने होतो आणि त्यांचे परिणामही तीव्र असतात.
जीवनचक्र
यात मक्का आर्मी वर्मचे जीवनचक्र चार प्रमुख टप्प्यांत विभागले जाते:maize
- अंडी (Eggs): मक्का आर्मी वर्माची मादी सामान्यतः मका पिकाच्या पानांवर, कणा किंवा अन्य वनस्पतींवर अंडी घालते. एक मादी कीटक सुमारे १००० अंडी घालू शकते. अंडी साधारणतः २ ते ४ दिवसांत उगवतात.
- अळी (Larva): अंडी उगवल्यानंतर, अळी बाहेर येते आणि ती सुरुवातीला छोटे असतात. अळीचा रंग सुरूवातीला पांढरट किंवा पिवळसर असतो, पण हळूहळू त्यांचा रंग गडद होतो आणि ते लांबट होतात. या अळी मका पिकावर आक्रमण करतात आणि त्या पिकाचे पाणी व पोषण शोषतात.
- पुप (Pupa): अळी साधारणतः १० ते १५ दिवसांमध्ये पुपाच्या अवस्थेत रूपांतरित होतात. पुपांमध्ये अळी स्थिर स्थितीत राहते आणि त्याचे शरीर विकसित होते.
- प्रौढ कीटक (Adult Moth): पुपाचे रूपांतर प्रौढ कीटकात होते. मका आर्मी वर्माचे प्रौढ कीटक हलके तपकिरी रंगाचे असतात, आणि त्यांच्या पंखांची लांबी साधारणतः ३ सेंटीमीटर असते. हे कीटक हवेमध्ये उडू शकतात आणि पिकांच्या नजीक येऊन अंडी घालतात.
नुकसान
आर्मी वर्म मका पिकासाठी अत्यंत हानिकारक आहे. या किड्यांच्या आक्रमणामुळे मका पिकाची पानं, बोंडे, कणा, वटवाघूळ व इतर भाग खराब होतात. मका आर्मी वर्म साधारणतः पिकाच्या वरच्या आणि तळाशी असलेल्या भागांना आक्रमण करतो.
परंतु जास्त नुकसान त्या पानांच्या काठावर किंवा बोंडांवर होतो. यामुळे मका पिकांच्या उत्पादनाची क्षमता कमी होते. अळीच्या मोठ्या प्रमाणात आक्रमणामुळे संपूर्ण पिक बळकट न होण्याचे संकट उद्भवते.armyworm
- जेव्हा आर्मीवर्म नावाचे लहान किडे झाडाच्या पानांच्या कडा खातात तेव्हा पानांचा तुकडा होतो. हे कृमी पानांना छिद्र पाडतात आणि झाडांचा नाश करतात. ते इतर गोष्टी देखील करतात ज्यामुळे झाडे कमी निरोगी होऊ शकतात.
- बोंडअळी नावाचे अनेक बग झाडे खातात तेव्हा पीक निकामी होते. यामुळे, झाडे चांगली वाढू शकत नाहीत, आणि आम्हाला कमी कॉर्न मिळते जे तितके चांगले नाही.
- मका आर्मी वर्म नावाच्या बगमुळे मक्याच्या रोपांसारखी पिके पूर्णपणे नष्ट होऊ शकतात. या बगला वनस्पतींचे काही भाग, विशेषतः देठ आणि पाने खायला आवडतात. शेतात या किड्यांचे प्रमाण जास्त असल्यास ते पिकांचे खूप नुकसान करू शकतात.armyworm insecticide
नियंत्रणासाठी उपाय Maize Armyworm
वर्म नियंत्रणासाठी खालील उपायांचा अवलंब केला जाऊ शकतो:
- रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर: मक्का आर्मी वर्मच्या नियंत्रणासाठी बाजारात उपलब्ध असलेल्या रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर केला जाऊ शकतो. परंतु, यांचा वापर योग्य प्रमाणात आणि योग्य पद्धतीने करणे महत्त्वाचे आहे, कारण जास्त प्रमाणात रासायनिक औषधांचा वापर पर्यावरणावर आणि इतर जीवसृष्टीवर वाईट प्रभाव टाकू शकतो.
- जैविक नियंत्रण: जैविक कीटकनाशकांचा वापर एक पर्यावरणास अनुकूल उपाय ठरू शकतो. काही कीटकजन्य बॅक्टेरिया (Bacillus thuringiensis) आणि इतर जैविक नियंत्रक जसे की न्याचेसोफिलस (Neytchia) यांचा वापर मका आर्मी वर्मवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी केला जाऊ शकतो.maize
- पिकांचे चांगले व्यवस्थापन: मक्याच्या रोपांची चांगली वाढ होण्यासाठी आपण त्यांची चांगली काळजी घेऊ शकतो. याचा अर्थ त्यांना एकमेकांपासून योग्य अंतरावर लावा, त्यांना पुरेसे पाणी मिळेल याची खात्री करा आणि ते निरोगी आहेत की नाही हे तपासा. जर आपण अनेकदा झाडे पाहिली, तर आपण आर्मीवर्म्स सारख्या कोणत्याही समस्या शोधू शकतो आणि ते खूप मोठे होण्याआधी त्याचे निराकरण करू शकतो.
- पिकांची फेरलागवड (Crop Rotation): मक्याच्या आर्मी वर्म्सची वाढ थांबवण्याचा एक चांगला मार्ग म्हणजे तुम्ही तुमच्या शेतात उगवलेल्या वनस्पतींचे प्रकार बदलणे. याचा अर्थ तुम्ही तुमचे कॉर्न वेगळ्या ठिकाणी हलवावे आणि त्याऐवजी इतर प्रकारची पिके लावावीत. यामुळे बगांना अन्न शोधणे आणि अंडी घालणे कठीण होते.
- पिकांचा जैविक सुरक्षा उपाय: आपली शेतं सुरक्षित ठेवण्यासाठी आपण जिवंत प्राण्यांचा वापर करू शकतो. उदाहरणार्थ, काही प्राणी आपण वाढवलेल्या वनस्पतींना हानी पोहोचवू शकतील अशा बगांपासून मुक्त होण्यास मदत करू शकतात.
प्रादुर्भाव जागतिक पातळीवर
आर्मीवर्म हा एक बग आहे जो उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय भागांसारख्या उबदार ठिकाणी आढळू शकतो. हे विशेषतः भारत, आफ्रिका आणि दक्षिण आणि मध्य अमेरिकेच्या काही भागांमध्ये सामान्य आहे.
भारतात, हा बग पंजाब, हरियाणा, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि बिहार सारख्या अनेक ठिकाणी कॉर्न रोपांवर हल्ला करत आहे.maize meal
नियंत्रण ठेवण्यासाठी सरकारी आणि शास्त्रीय उपाय
मक्का आर्मी वर्म नावाच्या बगला थांबवण्यासाठी सरकार कठोर परिश्रम करत आहे ज्यामुळे पिकांना इजा होऊ शकते. या बगबद्दल आणि त्याचा सामना कसा करावा याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी ते शास्त्रज्ञ आणि शेतकरी यांसारख्या हुशार लोकांसोबत काम करत आहेत. maize flour
ते शेतकऱ्यांना विशेष फवारण्या वापरण्याचे आणि त्यांच्या रोपांची काळजी घेण्याचे उत्तम मार्ग देखील शिकवत आहेत.
निष्कर्ष Maize Armyworm
मका आर्मीवॉर्म हा एक बग आहे जो मक्याच्या रोपांना खरोखरच इजा करू शकतो, जे एक प्रकारचे कॉर्न आहेत. या बगमुळे शेतकऱ्यांना पुरेसे धान्य पिकवणे आणि पैसे मिळवणे कठीण होऊ शकते. maize starch
तथापि, जर शेतकऱ्यांनी या बगचे नियंत्रण करण्यासाठी योग्य पद्धती वापरल्या तर ते अजूनही भरपूर मका पिकवू शकतात. हे चांगले करण्यासाठी, त्यांना विशेष फवारण्या, उपयुक्त कीटक आणि चांगल्या शेती पद्धतींचे मिश्रण वापरावे लागेल.
जो कॉर्न रोपांना हानी पोहोचवू शकतो. परंतु जास्त नुकसान होण्यापासून ते ठेवण्याचे मार्ग आहेत. नैसर्गिक पद्धती, विशेष रसायने यांचे मिश्रण वापरून, शेतकरी पिकवणाऱ्या पिकांचे प्रकार बदलून आणि या बगला कसे हाताळायचे हे शेतकऱ्यांना शिकवून.
कॉर्न चांगले वाढण्यास मदत करू शकतो. यामुळे शेतकऱ्यांना अधिक पैसे मिळण्यास मदत होईल.maize plant